In het rechtse blok heeft Poetin vijanden én vrienden

Komen er, juist nu de internationale scheidslijnen scherper worden getrokken, vrienden van Poetin aan de macht in Rome? Is Italië voor Moskou de weke plek in het Westerse bondgenootschap? Gaat er voor Oekraïne iets veranderen nadat de Italianen op 25 september zijn gaan stemmen? Het zijn vragen waar je niet omheen kunt als je kijkt wat er allemaal is gebeurd. Felle discussies over de sancties. Spionage. Gestook uit Moskou in de verkiezingscampagne. Vriendschapsbanden, persoonlijk en tussen partijen. Geldstromen.

,,Als rechts aan de macht komt, zal het ons in de armen van Poetin brengen’’, waarschuwde minister van Buitenlandse Zaken Luigi Di Maio, kandidaat in het centrum-linkse kamp. ,,Het risico voor het land is loskomen van onze historische bondgenootschappen, een isolement en het verlies van vrijheid, niet alleen op economisch gebied.’’ En Enrico Letta, leider van de centrum-linkse Democratische Partij: ,,Rusland bemoeit zich met de verkiezingscampagne. Er is een forse inmenging van Rusland ten gunste van rechts.’’

Het is ook verkiezingsretoriek, zeker. Een kandidaat van de Lega wuifde deze en vergelijkbare waarschuwingen weg met ‘Eerst was het, pas op, de fascisten komen eraan, en nu zeggen ze, pas op, de Russen komen’. Maar er is wel wat aan de hand, ook binnen het rechtse blok.

Sancties

Eerst Oekraïne. Onder scheidend premier Draghi is Italië vierkant achter de Europese en NAVO-lijn gaan staan. Het was vrijwel het enige punt waarop Giorgia Meloni, leider van de grootste partij op rechts, Draghi steunde terwijl ze in de oppositie zat. Sancties tegen Rusland, wapens voor Oekraïne. Maar bondgenoot Matteo Salvini heeft zich halfslachtig achter wapensteun geschaard en trekt het nut van de sancties in twijfel. Die sancties doen ons meer pijn dan de Russen, zegt hij bij herhaling. En ook: als Europa dan zo nodig sancties wil, laat het ons dan helpen de gevolgen ervan te dragen. Geld dus.

Uit de mond van Salvini klinkt dat niet onverwacht, want hij heeft goede banden met Rusland. En Berlusconi, de derde speler op rechts? Hij houdt zich wat op de vlakte en zegt EU/NAVO te steunen, maar iedereen herinnert zich zijn vriendschappelijke uitjes met Poetin in het verleden.

Meloni probeert de zaak te sussen. ,,Italië zal niet de zwakke schakel zijn van het westen’’, bezwoer ze twee weken geleden op het Italiaanse ‘Davos’, de ontmoeting tussen politici en ondernemers in Cernobbio, aan het Comomeer. Zij staat vierkant achter de Europese/NAVO-lijn. Maar ook zij is niet zonder vraagtekens. Ze heeft vaak gezegd dat de Hongaarse leider Orbán een geestverwant is. En heeft Orbán het niet op een akkoord gegooid met Poetin om extra gas te krijgen?

Inmenging

Medio augustus hield de Russische ex-premier Medvedev op Telegram een lange filippica waarin hij kiezers oproept politici te ,,straffen voor hun overduidelijke stupiditeit”. Van veel kanten is dit gezien als een boodschap aan Italië, al noemde hij Italië niet apart.

Wie dat wel deed, was Maria Zacharova, woordvoerder van Buitenlandse Zaken in Moskou. De pro-atlantische koers van Draghi is ,,economische zelfmoord’’ van Italië, schreef ze vorige week op Telegram. De maatregelen van het kabinet-Draghi om minder afhankelijk te worden van Russisch gas ,,zijn aan Rome opgelegd door Brussel, dat op zijn beurt handelt volgens de orders van Washington, maar uiteindelijk zullen het de Italianen zijn die moeten lijden.’’ Er zullen veel Italiaanse bedrijven failliet gaan ,,en dan zullen ze goedkoop worden gekocht door de Yankees’’.

Vooral dat laatste zinnetje is voor fijnproevers. Meloni wil belangrijke Italiaanse bedrijven beschermen tegen overname door buitenlandse investeerders. Meloni was eerder onder vuur genomen op de site pravda.ru: haar steun voor Oekraïne zou Italië ,,aan de rand van de afgrond’’ brengen. ,,In het verleden was ze eurosceptisch, maar nu heeft ze de moed niet meer om dat te zijn’’. De aanval door die website is door haar partij dankbaar aangenomen ,,als een medaille’’. Maar de opmerking later van Zacharova speelt in op een gevoelig thema voor Meloni.

Spionage en sympathie

Bij dit alles komt een aantal spionageschandalen. Vorig jaar werd een Italiaanse marine-officier gearresteerd die geheime documenten doorspeelde aan de Russen. Vorige maand onthulde een internationale groep journalisten, waaronder La Repubblica, dat jarenlang een Russische spion heeft gewerkt in kringen rondom het NAVO-hoofdkwartier in Napels. In 2018 was ze ineens weg.

Er is ook sympathie voor Rusland. In de Italiaanse talkshows treden regelmatig professoren, pacifisten en post-communisten het opnemen voor Russische standpunten. Sommigen op rechts delen het ‘God, vaderland en traditionele waarden’ van Poetin, terwijl op links een relevante groep zich keert tegen ‘Amerikaans imperialisme’.

Silvio Berlusconi was  persoonlijk bevriend met Poetin. Zij hebben ook vaak samen vakantie gevierd, en Berlusconi zegt nu dat Poetin het verkeerde pad op is gegaan. Maar bij Matteo Salvini en zijn Lega zijn de banden met Moskou breder. In 2017 sloot de Lega een samenwerkingsakkoord met Verenigd Rusland, de partij van Poetin. Waarom eigenlijk? Een jaar later was een vriend van Salvini in een hotel in Moskou aan het onderhandelen over een opzetje om via een oliedeal miljoenen euro naar de Lega te sluizen. Een voorstel voor een parlementair onderzoek hiernaar is door Meloni’s partij geblokkeerd.

Dit voorjaar, terwijl Draghi in Brussel de Italiaanse steun voor de EU/NAVO-lijn uitsprak, schermde Salvini met een persoonlijke bemiddelingspoging in het Oekraïneconflict. Hij zou daarvoor naar Moskou vliegen, voor een bezoek dat mogelijk was gemaakt door de Russische ambassade in Rome. De reis ging niet door, maar de vraagtekens zijn niet weg.

Toen het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken vorige week meldde dat in een aantal landen politici geld hebben gekregen uit Moskou, keek iedereen meteen naar Salvini. Na een paar dagen onrust kon premier Draghi eind vorige week melden dat Italië niet op die Amerikaanse lijst staat. Salvini riep meteen: stemmingmakerij en kletspraatjes.

Maar op wat mogelijk zijn laatste persconferentie was, als premier, kwam Draghi er toch nog even op terug. Zonder de leider van de Lega met name te noemen, zei hij: ,,Er is iemand die waanzinnig veel van de Russen houdt en de sancties wil opheffen en iedere dag in het geheim met de Russen praat. Maar er zijn heel veel mensen die dat niet doen, namelijk de meerderheid van de Italianen.”

Samengevat

Als rechts in Italië zoals verwacht de verkiezingen wint, zal dat tot vragen leiden over de houding ten opzichte van Rusland. Giorgia Meloni, die goede kans heeft premier te worden, zegt dat Italië de EU/ NAVO-lijn onverkort blijft volgen. Salvini, die goede banden heeft, trekt het nut van sancties in twijfel.  

De Verkiezingen Van 25 September

Dit artikel is onderdeel van een reeks blogs in de aanloop naar de verkiezingen van 25 september. Ik begon met de belangrijkste stromingen: de Vijfsterrenbeweging, het nieuwe centrum, de Democratische Partij, en de voorspelde winnaar: het rechtse blok. Ook uitleg waarom de Italiaanse kiezer minder kan kiezen dan hij of zij zou willen. Vorige week schreef ik over de rol van de kerk in de campagne, de twijfels bij vrouwen over de mogelijkheid dat een vrouw premier wordt, de noodzaak van beter en meer onderwijs, en het gevoel van jongeren dat hun problemen onderbelicht blijven. Heeft u specifieke vragen?  Neem contact op, dan zal ik daar in een van de komende blogs op ingaan.