Sinds Mario Draghi op 13 februari vorig jaar het gedesinfecteerde belletje in handen kreeg waarmee de premier traditioneel de ministerraad opent, is er veel goed nieuws uit Italië gekomen. Covid? Italië is een voorbeeld voor andere landen. Europees Herstelfonds? Rome heeft een concreet, serieus plan naar Brussel gestuurd. Crisis? Een woord dat een echo is uit andere tijden. Stilstand? De economie is duidelijk weer aan het groeien.
Daarom lijkt hij de ideale president. In tegenstelling tot Berlusconi, wiens kansen tot vrijwel nul zijn gedaald, heeft Draghi zich niet officieel kandidaat gesteld. Op zijn eindejaars persconferentie vorige maand zei de 74-jarige oud-gouverneur van de Europese Centrale Bank en oud-gouverneur van de Italiaanse centrale bank: ,,Ik heb geen bijzondere aspiraties van de ene of andere soort.’’ Maar het zinnetje daarna is in Italië uitgelegd als een teken dat hij beschikbaar is. ,,Ik ben een man, een opa zo u wilt, die zich ten dienste stelt van de instituties”.
Maar zou dat wel een goed idee zijn? De Italiaanse president heeft minder macht dan een premier. De president heeft overwegend ceremoniële functies, al is hij degene die besluit of er vervroegde verkiezingen komen. Wat nu, als Draghi premier-af zou zijn, als de moeizaam verworven politieke stabiliteit en bestuurlijke daadkracht wegsmelten onder de geldingsdrang van politieke leiders die meer in de schijnwerpers willen komen staan?
Fragiel
Die stabiliteit van de afgelopen maanden is fragiel. Daarom heeft een partij als de Vijfsterrenbeweging bedenkingen bij een presidentschap van Draghi. Hij heeft zich de afgelopen maanden ontpopt tot de ideale premier, een man die met zijn leiderschap een coalitie bij elkaar weet te houden die eigenlijk onmogelijk is en het land het gevoel heeft gegeven dat het, eindelijk, goed bestuurd wordt. Zou het voor Italië op zo’n cruciaal moment niet beter zijn als hij doorging als premier, in ieder geval tot aan de parlementsverkiezingen die voor 2023 gepland staan? Een premier kan veel beter toezien op goede besteding van de tientallen miljarden van het Herstelfonds dan een president – al heeft die weer een zittingstermijn van zeven jaar.
Nog maar ruim een jaar geleden was de politieke chaos compleet. Na de verkiezingen van 2018 was er een populistisch kabinet gevormd van Vijfsterrenbeweging en Lega, onder leiding van Giuseppe Conte, een relatief onbekende jurist die zichzelf uitriep tot ,,advocaat van het volk’’ . Dat kabinet werd na een jaar opgeblazen door Legaleider Salvini, die zichzelf als premier droomde, maar buiten de souplesse van Conte had gerekend. Die ging door als premier van een coalitie van Vijfsterren en de centrum-linkse Democratische partij. Maar coronapandemie en Herstelfonds bleken, zeker in combinatie met elkaar, een te hoog gegrepen taak voor de ploeg van Conte. Na bijna twee jaar verwarring Mario Draghi trad aan als premier van een kabinet dat voor de helft bestond uit partijloze bewezen bestuurders.
Drie redenen voor trots
Zakelijk maar trots zei Draghi op zijn eindejaars persconferentie dat zijn kabinet drie ,,grote resultaten’’ heeft weten te boeken. Toen het nieuwe kabinet aantrad, zei Draghi, ,,op 13 februari, was Italië de laatste van de grote Europese landen voor wat betreft de toediening van de eerste doses’’ van het anti-Covidvaccin. Maar ,,we hebben van Italië een van de meest gevaccineerde landen ter wereld gemaakt’’ – met een generaal om de logistiek van testen en prikken te regelen.
Weinig mensen zullen hem betwisten dat de het pandemiebeleid een succes is. Je kon gratis prikken halen op grote stations. Naar je familie vliegen met de Kerst? In de vertrekhal van het Romeinse vliegveld kon je binnenlopen voor een boosterprik – ook als buitenlander. Schiet het niet op? Dan wordt er ook ´s nachts gevaccineerd. In een groeiend aantal beroepen (zorg, politie, onderwijs) is vaccinatie verplicht gesteld. Dat geldt nu ook voor iedereen (!) boven de vijftig. En wie nog steeds aarzelt, merkt dat het leven zonder prik steeds moeilijker wordt. Hij zette daarbij een ander kader dan in bijvoorbeeld Nederland: niet individuele vrijheid, maar die van de samenleving staat centraal. ,,Hoe meer we erin slagen de druk van de niet-gevaccineerden op de ziekenhuizen te verminderen, des te vrijer zijn we’’, zei hij eerder deze maand.
Goede plannen en hervormingen
Ook het tweede succes dat Draghi claimt, wordt nauwelijks aangevochten. Italië heeft op tijd de concrete, uitgewerkte lijst met plannen die Brussel eist als voorwaarde voor de miljardensteun die het land is beloofd. Het gaat om een historische kans voor het land. En goede plannen zijn essentieel.
Vlak voor Kerst sprak Draghi hier nog over met zijn ministers.
,,Als we willen dat het beeld van Italië in het buitenland blijvend verandert, is dit een unieke gelegenheid: laten zien dat alle gelden van het plan correct en op een eerlijke manier zijn uitgegeven, met vermijding van fenomenen als corruptie en infiltratie door criminele organisaties.’’
Zijn derde reden voor trots: er is een hele reeks hervormingen in gang gezet. Het gaat daarbij om zaken waar Italië al jaren mee worstelt. Denk aan het trage functioneren van de justitie. Het tekort aan kundige ambtenaren. Gecompliceerde procedures. Belastingontduiking. Bovendien, en ook daarin onderscheidt het kabinet-Draghi zich van andere kabinetten, zijn er niet alleen wetten hiervoor aangenomen, maar is ook met de uitvoering ervan begonnen.
Niemand betwist de bestuurlijke kwaliteiten van Draghi. Maar daar zit het dilemma: premier of president van Italië? Hij zou een ideale, breed gedragen president zijn. Maar kan het land ‘opa’ Draghi missen als premier? Morgen een blog over hoe Draghi daar zelf tegenaan kijkt.
Dit is het derde van een reeks blogs over de presidentsverkiezingen. Het Italiaanse parlement begint daar maandag aan, in een gezamenlijke zitting, één stemming per dag. In de eerste drie stemrondes is twee derde meerderheid nodig. Daarna volstaat een absolute meerderheid. Lees ook: Salvini zet Berlusconi op zijn nummer en Berlusconi ziet zijn droom vervliegen.