President Italië: Berlusconi’s operatie eekhoorntje lijkt mislukt

Hoe bestaat het, zou je denken, dat iemand als Silvio Berlusconi er ook maar kan denken om president te willen worden? Dat ook zijn politieke vrienden hem dat niet heel sterk afraden? Dat miljoenen Italianen, volgens een opiniepeiling van maandag 18 procent, dat zelfs een goed idee vinden? (Een update aan het einde)

Er spreekt veel tegen een kandidatuur van Berlusconi. De man heeft rechters die hem vervolgden uitgemaakt voor zwakzinnigen – en hij zou als president een derde van de rechters van het Grondwettelijke Hof moeten benoemen en qualitate qua voorzitter moeten worden van de Opperste Raad van de Magistratuur, het interne bestuursorgaan?

Hij is veroordeeld wegens financiële fraude. Boezemvrienden van hem zijn veroordeeld wegens contacten met de mafia. Hij heeft schaamteloos zijn mediamacht misbruikt en wetten in zijn eigen voordeel veranderd. Op de Italiaanse Wikipedia staat een lange lijst van de processen tegen hem – bij een flink aantal daarvan is hij de dans ontsprongen omdat de zaak zo lang heeft geduurd dat het misdrijf is verjaard. Op de Engelse Wikipedia staat een nog langere lijst van controverses rondom hem. Weinig politici hebben het land zo verdeeld als Berlusconi – en hij denkt ‘president van alle Italianen’ te kunnen zijn?

Seksfeestjes? Ach…

Met argumenten waarom Berlusconi geen president zou moeten worden, zijn boeken vol te schrijven. Maar dat is minder relevant. Berlusconi is voor een groot aantal Italianen altijd aantrekkelijk geweest: iemand die het gemaakt heeft, die een overheid belooft die je met rust laat. Met zijn enorme rijkdom en zijn jonge vriendinnen, zijn grapjes en zijn gulheid is hij een personage waarin veel Italianen zich herkennen. En die seksfeestjes, verpakt als ‘elegante diners’, ach – al lopen daar nog wel processen over. De twee grote rechtse partijen van dit moment, Fratelli d’Italia (rechts-nationalistisch) en de Lega Nord (rechts-populistisch) hebben wekenlang geroepen dat Berlusconi hún kandidaat is – en zijn eigen partij Forza Italia natuurlijk ook.

Uit een gezamenlijk communiqué van vrijdag 14 januari:

De leiders van de [rechtse] coalitie zijn het erover eens Silvio Berlusconi op dit moeilijke kruispunt de aangewezen figuur is om de Hoge Positie te vervullen met het gezag en de ervaring die het Land verdient en die de Italianen verwachten.

Dat was totdat Salvini maandag openlijk twijfelde of Berlusconi wel genoeg parlementariërs achter zich zou weten te krijgen (over die parlementariërs meer in een volgende blog). Berlusconi heeft geprobeerd individuele parlementariërs achter zich te krijgen en had dit plan ‘operatie eekhoorntje’ gedoopt. Maar politieke vrienden zeggen nu hardop dat deze campagne is stilgevallen.

Imago veranderd

Berlusconi is nu 85 jaar, en zijn imago is de laatste tien jaar veranderd. In 2011 werd hij door onrust op de financiële markten gedwongen af te treden als premier. Twee jaar later volgde een veroordeling wegens financiële fraude en een verbod van zes jaar op publieke functies. Het is de periode waarin Salvini en zijn rechts-populistische Lega sterk opkwamen op rechts en Berlusconi’s partij Forza Italia sterk terrein verloor. Berlusconi is toen in de rol gekropen van de elder statesman die er garant voor staat dat zijn jonge heefhoofdige vrienden niet over de schreef gaan. Hij claimt ook ervoor te hebben gezorgd dat de Lega begin vorig jaar achter een kabinet onder leiding van Mario Draghi ging staan – al was dat zonder hem waarschijnlijk ook wel gebeurd.

Maar het verleden is niet zomaar weg te poetsen – net zomin als zijn hoge leeftijd en een jaar sukkelen met zijn gezondheid als gevolg van Covid – de foto bij dit blog komt van een filmpje waarop Berlusconi laat zien dat hij een boosterprik krijgt. Berlusconi heeft er nooit een geheim van gemaakt te dromen van het presidentschap. Maar dromen zijn bedrog.

Dit is het tweede van een reeks blogs over de presidentsverkiezingen. Het Italiaanse parlement begint daar maandag aan, in een gezamenlijke zitting, één stemming per dag. In de eerste drie stemrondes is twee derde meerderheid nodig. Daarna volstaat een absolute meerderheid. Lees ook: Salvini zet Berlusconi op zijn nummer.

Update zaterdagavond 22 januari

Berlusconi heeft zojuist aangekondigd dat hij zijn kandidatuur voor het presidentschap intrekt. In een verklaring die werd verspreid door een medewerker, zegt Berlusconi dat hij ervan overtuigd is dat hij genoeg stemmen had kunnen krijgen. Italië maakt met de Covid-pandemie een moeilijke tijd door, zegt hij. Daarom is een zo groot mogelijke eenheid nodig.

In deze geest heb ik besloten een andere stap te zetten op de weg van nationale verantwoordelijkheid, door aan mensen die het hebben voorgesteld, ervan af te zien om mijn naam te noemen voor het Presidentschap van de Republiek. Ik zal mijn Land op een andere manier blijven dienen.

Berlusconi zegt daarbij wel dat hij vindt dat Mario Draghi moet aanblijven als premier. Zo kunnen de plannen voor de besteding van de ongeveer 200 miljard euro van het Europese Herstelfonds verder worden uitgewerkt. Hetzelfde geldt voor de hervormingen van belastingen, justitie en bureaucratie, meent Berlusconi.