Palermo is een van de steden waar vandaag lokale verkiezingen worden gehouden. En opnieuw hangt er een odore di mafia in de stad, een maffiageur, zoals de Italianen zeggen. Dat heeft te maken met twee grootheden achter de rechtse alliantie. Maar heel concreet is afgelopen week duidelijk geworden hoe dat in het klein kan gaan, stemmen zien te regelen bij de maffia.
Twee kandidaat-gemeenteraadsleden zijn afgelopen week gearresteerd omdat ze hun diensten aanboden in ruil voor stemmen. De politie kon meekijken via verschillende camera’s en meeluisteren omdat de mobieltjes van de maffiosi waren gehackt.
Zo zag zij hoe Francesco Lombardo twee weken geleden naar het groenten- en fruitstalletje van de Palermitaanse maffiabaas Vincenzo Vella ging. Vella was veroordeeld tot twintig jaar, maar werd vorig jaar juni in hoger beroep op vrije voeten gesteld na een procedurefout van het openbaar ministerie. Lombardo was gemeenteraadslid in een kleiner stadje en deed nu als kandidaat voor de rechts-nationalistische partij Fratelli d’Italia een gooi naar een plaats in de gemeenteraad van Palermo. Hoe dat ging? Delen van het gesprek zijn gepubliceerd in Italiaanse media.
Omhelzing
,,Hebben jullie een twintigtal stemmen voor me?’’, vraagt kandidaat Lombardo aan het begin van het gesprek. Hij prijst zichzelf aan. ,,Heb ik me niet steeds ter beschikking gesteld van jullie?’’ En hij onderstreept dat hij zich bezighoudt met bouwverordeningen en stadsplanning en zich in die functie nuttig kan maken – Cosa Nostra heeft altijd interesse gehad in bouwprojecten. ,,Heb je begrepen dat zodra er een probleem is, ik …. dan bel je me.’’
Vella belooft dat hij stemmen zal regelen. Aan het einde van het gesprek zegt Lombardo nederig: ,,Als ik het niet waard ben, help mij dan niet. Maar het is ook in jullie belang.’’ Het laatste beeld van de politie is een omhelzing tussen de twee.
Ook Pietro Polizzi, een van de belangrijkste kandidaat-gemeenteraadsleden van Berlusconi’s partij Forza Italia, zocht steun bij de maffia. ,,Als ik machtig ben …. zijn jullie machtig’’, hoorde de politie hem zeggen tegen Agostino Sansone. Dat is een grote bouwondernemer in de Siciliaanse hoofdstad, lid van een invloedrijke familie die al veel veroordelingen wegens maffiose praktijken op haar conto heeft. Polizzi beval ook nog een andere kandidaat aan bij Sansone.
Foute mensen en veel geld
Al weken waarschuwen maffiabestrijders dat het fout aan het gaan is in Palermo. De stad moet een nieuwe burgemeester kiezen om Leoluca Orlando op te volgen. Die vindt op 74-jarige leeftijd dat het welletjes is geweest. Orlando, die van verzet tegen de maffia zijn lijfspreuk heeft gemaakt, is verschillende keren burgemeester geweest.
Er waren twee redenen voor alarm. Er duiken weer foute mensen op. En er ligt heel veel geld klaar: met de fondsen van het Europese herstelfonds gaan er miljarden euro’s geïnvesteerd worden.
Om te beginnen de mensen. Het gaat om twee invloedrijke mannen die achter de kandidaat van rechts zijn gaan staan, hoogleraar Roberto Lagalla. Lagalla zelf is van redelijk onbesproken gedrag, maar dat geldt niet voor iedereen achter hem. Een van de machtige mensen die hem steunen is Totò Cuffaro, nu 64 jaar. Hij is voormalig gouverneur van Sicilië en ex-senator voor een kleine centrumpartij. Cuffaro is in 2011 tot zeven jaar cel veroordeeld wegens samenwerking met de maffia en na bijna vijf jaar vrijgekomen. Hij stelt dat hij zijn schuld aan de samenleving heeft voldaan en weer politiek actief kan zijn.
De andere man is Marcello Dell’Utri, een boezemvriend van mediamagnaat en oud-premier Silvio Berlusconi. Dell’Utri heeft vier vastgezeten na een veroordeling in 2014 wegens samenwerking met de maffia. Hij zegt dat hij zich als man van tachtig vooral bezighoudt met zijn liefde voor boeken en weinig meer doet dan zijn persoonlijke mening geven. Maar volgens Italiaanse media is hij achter de schermen zeer actief om ervoor te zorgen dat rechts als één blok achter Lagalla blijft staan. Links is weer eens meer met zichzelf bezig en presenteert zich verdeeld aan de kiezers van Palermo.
Geld en privatiseringen
De maffia probeert een graantje mee te pikken, waarschuwt Roberto Scarpinato. Hij is een van de magistraten die hun leven hebben gewijd aan de strijd tegen de maffia. Wat we nu zien, zei hij tegen La Repubblica, is de terugkeer van de ,,oude manier om politiek te bedrijven’’ waarin lokale machthebbers overheidsgeld besteden bij maffiose bedrijven in ruil voor stemmen. Na een periode waarin de publieke sector minder te besteden had, komt er een tijd aan van grote geldstromen. Van het Europese Herstelfonds gaat 190 miljard euro aan leningen en subsidies naar Italië als geheel. Scarpinato:
Voor zuiden is 40 procent [van het Herstelfonds] bestemd […]. Het plan behelst bovendien privatisering van lokale publieke diensten. Zo is de aanval van de lokale machthebbers begonnen om de regiekamer te veroveren waar wordt beslist over de fondsen en de privatiseringen.
Als geen van de kandidaat-burgemeesters 40 procent van de stemmen behaalt, volgt over twee weken een tweede ronde. In een duizendtal gemeentes worden lokale verkiezingen gehouden. In heel Italië kunnen kiezers ook stemmen in vijf referenda over justitiële hervormingen.
Update 13 juni 19u30: Na een chaotische verkiezingsdag in Palermo is duidelijk dat de kandidaat van het rechtse blok, Roberto Lagalla, de nieuwe burgemeester wordt van de Siciliaanse hoofdstad. Hij kreeg bijna de helft van de stemmen.
Maar over het verloop van de verkiezingen is veel te doen. Ongeveer een derde van de zeshonderd stembureaus had problemen omdat de voorzitter van het stembureau niet kwam opdagen – naar vermoed wordt omdat ze liever naar de promotiewedstrijd van hun club Palermo wilden kijken (Palermo promoveert naar de Serie B). Sommige stembureaus zijn urenlang dicht gebleven. Een aantal kiezers heeft geprotesteerd dat ze daardoor niet hun stem konden uitbrengen.