Kerstboom of kerststal? Al bijna een halve eeuw constateerde journalist en cultureel impresario Manlio Menaglia dat de typische Italiaanse traditie van de presepe in het gedrang dreigde te komen. In 1976 organiseerde hij voor het eerst een grote tentoonstelling van ‘presepes’ uit verschillende streken van Italië en uit andere landen met een kerststal-traditie. De nadruk lag daarbij niet zozeer op de artistieke waarde, maar op de inventiviteit. Een verbeelding van het kerstverhaal met bouten en moeren kreeg evenveel aandacht als de kostbare Napolitaanse figuren.
Het werd een enorm succes, en deze expositie is daarna ieder jaar gehouden. Het is een voor veel Italianen en toeristen een vaste stop geworden rond Kerst. Eerst in de Sala del Bramante aan de piazza del Popolo, waar de grote renaissance architect en schilder Donato Bramante heeft gewerkt. In 2018 is de tentoonstelling verhuisd richting Vaticaan, in de Sala San Pio X aan de via della Conciliazione, de statige brede laan van de Tiber naar het Sint Pietersplein. Dit jaar is de opzet wegens Covid wat kleiner. Bovendien zijn de presepes om die reden in de open lucht te zien, in een stuk dat hiervoor is vrijgemaakt aan de linkerkant van de vier rijen dikke zuilengalerij van het Sint Pietersplein. Met een jas aan is dat prima te doen.
126 kerststallen
Dit jaar zijn er 126 kerststallen. De meeste komen uit Italië, maar ook andere landen zijn vertegenwoordigd, zoals Duitsland, Hongarije, Slowakije, Peru of Indonesië. Van alles is er gebruikt om het kerstverhaal te verbeelden. Maisbladeren en vuurrode koraal, de voorkant van een autobus en kleine steentjes, schelpen en onderdelen van horloges. Soms is de grot veranderd in een kop-en-schotel, en in één geval zou je het hele tafereel op kunnen eten: met chocola van trappisten, die kennelijk niet alleen bier brouwen, is een presepe van honderd kilo gemaakt.
Pompeus en theatraal uitgewerkte presepes en ontroerend simpele staan hier naast elkaar. Levensechte figuren en symbolische plastieken wisselen elkaar af. Veel ervan zijn speciaal voor deze gelegenheid gemaakt.
Praktische informatie: de tentoonstelling te zien tot 9 januari. Dagelijks van 10-20u, op 24 dec en 31 dec tot 17u. Toegang gratis.
Dit is het derde van vier blogs over de traditie van de presepe in Italië. Eerder verschenen een introductie over de traditie van de kerststal en een blog over een rondje langs bekende kerststallen in Rome. Ter afsluiting volgt nog een bijdrage over de beroemde kerststal van de vuilnismannen.