Het is groot nieuws in Italië: ondanks het noodweer met waterstanden soms twee meter boven normaal bij vloed is Venetië niet onder water komen te staan. De beweegbare stormvloedkering die de lagune van Venetië moet beschermen en pas volgend najaar officieel wordt opgeleverd, heeft deze stresstest goed doorstaan. Geen dramatisch nieuws uit Venetië is daarom groot nieuws.
Acqua grande, noemen ze het in Venetië. Letterlijk: groot water. Die term wordt gebruikt wanneer het water van de Adriatische Zee, opgestuwd door de vloed en de wind, veel hoger dan gemiddeld komt te staan. Zoals in november 1966, toen een stijging van 194 centimeter werd gemeten. Of in november 2019, toen de stad grote schade opliep nadat het water 187 centimeter hoger was dan gemiddeld bij vloed. Dinsdagmorgen stond het zeewater na een paar uur noodweer 173 centimeter boven het gemiddelde, het derde record sinds de metingen begonnen.
In het verleden zou meer dan tachtig procent van de kwetsbare historische stad onder water zijn komen te staan. Maar de uitbaters van de historische cafés aan het San Marco plein keken volgens lokale media breed lachend naar de plassen op het plein en een paar weggewaaide stoelen. In eerdere jaren zou met dit noodweer het beroemde plein zijn veranderd in een enorme vijver, met zeewater dat de gebouwen en de basiliek van San Marco binnenstroomt. Nu was het gewoon flink nat buiten, meer niet. Mose werkt!
78 grote bakken
Mose is de naam die de omstreden stormvloedkering heeft gekregen. Het is een systeem van 78 grote bakken aan de drie ingangen van de lagune die bij normale omstandigheden plat op de zeebodem liggen en onzichtbaar zijn. Bij gevaarlijk hoog water worden de bakken gevuld met perslucht, waardoor ze omhoog kunnen scharnieren. En gevaarlijk was het dinsdag: op sommige plaatsen bij de lagune stond het zeewater meer dan twee meter hoger dan gemiddeld bij vloed.
,,Zonder Mose zouden we weer een ramp hebben gehad in Venetië’’, zei de gouverneur van de regio Veneto, Luca Zaia, dinsdagmiddag. De stormvloedkering blijft de komende paar dagen actief, omdat er nog meer slecht weer wordt verwacht.
Smeergeld
Het project is wel omstreden. Het heeft veel geld gekost en er is miljoenen aan smeergeld betaald. Nu worden de totale kosten geschat op zeker 5,5 miljard euro. Dat is ongeveer twee derde meer dan de schatting toen het werk in 2003 begon. In 2014 is een aantal prominente lokale en regionale politici en bestuurders gearresteerd op beschuldiging van corruptie. Zij hebben iedere honderdduizenden euro’s aan smeergeld ontvangen.
De eerste proef met het hele systeem was in juli 2020, maar toen was het mooi weer. Na de geslaagde stresstest van dinsdag is in ieder geval de kritiek dat niet zeker is of de stormvloedkering bij noodweer werkt, verstomd.
Klimaatverandering
Bovendien valt te verwachten dat die twintig meter brede platen vaker omhoog zullen moeten. Mede door klimaatverandering en de stijging van het zeewater heeft Venetië de afgelopen decennia steeds vaker te maken gekregen met een Alta Marea (hoog water van meer dan 110 centimeter). Het is daarom waarschijnlijk dat er vaker alarm afgaat wegens acqua grande.
En dan nog even over de naam. MOSE staat voor Modulo Esperimentale Elettromeccanico – experimentele elektromechanische module. Maar zet een accent op de ‘e’ en je krijgt Mosè – de profeet Mozes die volgens de Bijbel met zijn stok de wateren van de Rode Zee wist te scheiden zodat het Joodse volk op de vlucht uit Egypte erdoor kon. Dat is geen toeval: Mosè als redder van de Joden, ‘il Mose’ als redder van Venetië.
Goed om dit te lezen. Het zou ook goed zijn te weten of enkele politici, misschien 1, die smeergeld hebben geaccepteed in de gevangenis is beland? Hoe lang heeft de vertraging geduurd? Het moest toch al in the jaren 90 af zijn?
De prijs die een maatschappij voor corruptie betaalt is erg hoog. Dat geld en die tijd hadden ze ook betere scholen of ziekenhuizen kunnen bouwen.
De plannen voor de Mose werden in de tweede helft van de jaren tachtig gemaak dat herinner ik me nog heel precies. Destijds gaf ik Italiaanse les aan studenten van de TU Delft. Studenten die tijdens hun Master fase belangstelling hadden om ‘praktisch werk’ te gaan doen in Italië. Ik heb toen voor een toets een artikel uit L’Espresso over de voorgenomen plannen vd Mose bewerkt tot een cloze test.