‘Italiaansche snaken’. Zo noemde de Nederlandse bond van ijsverkopers denigrerend de Italiaanse ijsmakers die vanaf de jaren dertig naar Nederland kwamen. Het was crisistijd, maar die Italianen brachten iets nieuws. Niet meer het traditionele roomijs, maar ijs van vruchten! De bond haalde er in een pamfletje zijn neus voor op:
Wat ik nooit dacht, gaat gebeuren,
Dat ik zulks nog beleven mag.
Mocca, alle vreemde smaken,
Groen en geel wat tegenlacht,
Hebben de Italiaansche snaken
In ons Vaderland gebracht.
Het pamfletje is te zien op een kleine fototentoonstelling in Den Bosch die het verhaal van de Italiaanse ijsmakers vroeger en nu wil vertellen. Want ze zijn er nog steeds: van de ruim duizend ijssalons in Nederland, zegt Daniela Tasca, verantwoordelijk voor het historisch deel, zijn er nog tachtig oorspronkelijk Italiaans.
Bij binnenkomst zie je eerst de foto’s van vroeger, van de jaren dertig tot diep in de jaren zestig. In een gangetje rechts hangen daarna fotocollages van nu. Ze gaan over een aantal Italiaanse ijsmakers in Brabant, veelal de derde of vierde generatie. En dan weer een gangetje opzij en je stuit op wat digitale toelichting.
Het is, voor de Nederlandse bezoeker, jammer dat je veel zelf moet invullen. Claudia Zanin, zelf afkomstig uit een ‘ijsfamilie’, is met zeven ijsmakers uit Brabant gaan praten. Over het vak en de familiegeschiedenis. Maar die verhalen zijn beter te lezen op het speciale hoekje van de website Italie.nl dan wanneer je op de tentoonstelling een QR-code op je mobieltje activeert. En ook over het historische gedeelte zijn veel interessante verhalen te vertellen rond de foto’s die je te zien krijgt. Ik schreef een paar jaar geleden in NRC al over wat je een van de eerste voorbeelden van etnisch ondernemerschap kan noemen, en van succesvolle integratie.
IJssalon Firenze, ijssalon Venezia
Bij de opening van de tentoonstelling dinsdag waren veel Italiaanse ijsmakers aanwezig. Het was voor velen een feest der herkenning: ‘Wat lijk je op je opa’. Daniela Unti poseert trots voor de collage van haar zaak in Eindhoven, Firenze. Ze is derde generatie en vastbesloten met ‘de oudste Italiaanse ijssalon in Eindhoven’ een eeuwfeest te vieren, over elf jaar. Zij is een van de ijsmakers die uitgebreid zijn geïnterviewd door Claudia Zanin – haar verhaal staat hier.
In de grote hal staat Mauro Agnoli te glunderen onder een foto van een jochie met een soort marinepet op, naast een echtpaar in witte jassen. ,,Kijk, dat ben ik’’, zegt hij, wijzend op het jongetje dat voor een transistorradio staat. Mauro is van ijssalon Venezia uit Gorkum, tweede generatie, en de lijn gaat voort, want zijn zoons Alessio en Lorenzo werken nu ook in de winkel – zijn verhaal staat hier.
Claudia Zanin, tekstschrijfster en fotografe, heeft de verhalen van Daniela Unti, Mauro Agnoli en een aantal anderen uitgebreid opgetekend. ,,Wat die Italiaanse ijsmakers van nu met elkaar verbindt’’, zei ze bij de opening van tentoonstelling, ,,is het ambacht. Ik zag liefde, passie, toewijding.’’ Ze vertelt dat de verhalen die ze heeft verzameld, haar nog duidelijker hebben gemaakt hoe de Italiaanse ijsmakers elkaar hebben geholpen, dat ze respect voor elkaar hadden door elkaar niet in de weg te gaan zitten. En de tranen schieten haar in de ogen als ze zegt tegen een zaal met heel veel (familie van) Italiaanse ijsmakers: ,,Al die verhalen laten zien hoe ontzettend hard onze grootouders, onze ouders ook, hebben gewerkt om hun kinderen, ons, een toekomst te geven.’’
Praktische informatie
De fototentoonstelling is te zien in Huis 73, Hinthamerstraat 74 in ’s-Hertogenbosch.
Openingstijden: maandag t/m vrijdag 9-21 uur, zaterdag 10-17 uur.
Op vrijdag 21 juli is er in Huis73 een gratis filmavond waarbij onder andere de documentaire ‘IJszusters’ wordt vertoond uit 2012, gemaakt door Daniela Tasca.
