De D-Day voor Italië, zo zou je het kunnen noemen. Vandaag is het precies tachtig jaar geleden: bijna een jaar vóór D-Day in Normandië begon in de nacht van 9 op 10 juli 1943 Operatie Husky. Dat was de codenaam voor de invasie van Sicilië door de Geallieerden, vooral Britten en Amerikanen. Het was een enorme operatie: de grootste invasie vanuit zee tot dan toe, mede mogelijk gemaakt door een van de beroemdste vormen van militaire misleiding uit de geschiedenis.
Nederlanders zullen bij de term ‘husky’ eerder aan een hond denken. Maar dit was een sleutelmoment in de Tweede Wereldoorlog: de eerste invasie van het grondgebied van een van de drie As-mogendheden (Duitsland, Japan en Italië). Als je kijkt naar de breedte van het kustgebied dat werd aangevallen en het aantal soldaten dat op één dag aan land werd gezet, is het volgens militaire historici de grootste amfibie-operatie uit heel de oorlog – al was D-Day (operatie Overlord) qua totaal aantal manschappen een grotere amfibische invasie.
Het was ook het begin van het einde voor het fascistische regime van Benito Mussolini, dat al militair was verzwakt door nederlagen in onder andere Noord-Afrika. Ruim twee weken later werd Mussolini afgezet. De nieuwe leiders begonnen in het geheim onderhandelingen, die begin september 1943 leidden tot de overgave van Italië. Maar daarmee waren de Duitsers van bondgenoten tot bezetters geworden. Het zou nog bijna twee jaar duren voordat in heel Italië de oorlog voorbij was. Maar deze aanval op wat Churchill ,,de zachte onderbuik van Europa’’ had genoemd, dwong de Duitsers eenheden van elders te verplaatsen om verdedigingslinies in Italië te kunnen opwerpen.
Pasteitje
Eerst maar die list. Operatie Husky was voorbereid door operatie Mincemeat. Operatie pasteitje, zo zou je het kunnen vertalen – ik heb niet kunnen vinden waar die naam vandaan komt. In april was bij de Spaanse kustplaats Huelva het lijk aangespoeld van ene major William Martin. Gekluisterd aan zijn hand had hij een tas met daarin topgeheime Britse documenten. Daaruit bleek dat de Geallieerden na hun overwinningen in Noord-Afrika van plan waren de Duitsers in Griekenland en op Sardinië aan te vallen.
Maar die ‘Majoor Martin’ was in werkelijkheid een gestorven zwerver uit Wales, het invasieplan was nep. Zijn stoffelijk overschot was in een uniform gestoken en met een onderzeeër naar de kust van Zuid-Spanje gebracht, waarbij zorgvuldig was berekend hoe de stroming het lijk naar het strand van Huelva zou brengen. De Spanjaarden speelden de documenten door aan de Duitsers, en die trapten erin. Ze haalden een deel van hun troepen weg uit Sicilië. De verdediging van het strategische eiland was nu vooral een taak van het Italiaanse leger.
Niet het strand verdedigen
Al n januari hadden de Britten de Amerikanen weten te overtuigen van hun strategische ideeën. Niet meteen vanuit Engeland via Frankrijk proberen Duitsland aan te vallen, maar eerst vanuit Noord-Afrika de aanval openen op Italië. Sicilië was het eerste belangrijke doel. De Siciliaanse havens waren belangrijk voor de bevoorrading bij een verder offensief, en controle over de Siciliaanse vliegvelden zou de armslag van de geallieerde bommenwerpers vergroten.
Nadat de Duitse en Italiaanse troepen in Tunesië waren verslagen, begonnen daar in het voorjaar de logistieke voorbereidingen voor dit invasieplan.
In de nacht van 9 op 10 juli landden parachutisten op Sicilië om te proberen bruggen te saboteren en belangrijke wegen onder controle te brengen – iets wat door de harde wind niet volgens plan verliep. Zwaar weer bemoeilijkte ook de eigenlijke invasie de ochtend erna, maar de geallieerden konden profiteren van de Italiaanse tactiek. Die was anders die van de Duitsers in Normandië. De Italianen vochten niet voor elke meter strand (hoewel Mussolini een paar weken daarvoor nog wel had geroepen dat tegenstanders bij de vloedlijn tegengehouden zouden worden), maar hoopten de Britten en Amerikanen verder in het binnenland in de val te lokken.
Dat lukte niet, en de Britse en Amerikaanse legers konden via hun bruggenhoofden versterkingen aanvoeren – de foto boven dit blog met de ezel is afkomstig van de beeldengalerij van Operatie Husky van de Amerikaanse marine. Maar de opmars van de Britten en de Amerikanen ging niet snel genoeg om te voorkomen dat honderdduizend Italiaanse en Duitse soldaten, met tienduizend voertuigen, de drie kilometer brede Straat van Messina konden oversteken en wisten te ontkomen naar het Italiaanse vasteland.
Rivaliteit
Legendarisch in de operatie Husky is de rivaliteit tussen Britten en Amerikanen. Ieder had een eigen stuk toegewezen voor de invasie: de Amerikanen in het zuiden, de Britten in het zuidoosten. De Amerikaanse eenheden werden geleid door generaal George Patton, de Britse door generaal Bernard Montgomery. De twee stonden onder bevel van de Amerikaanse generaal Dwight Eisenhower, maar bij hun gestage opmars op Sicilië hadden Patton en Montgomery ook eigen prioriteiten: ze wilden sneller zijn dan de ander. Zo was Patton er alles aan gelegen om als eerste in Messina aan te komen, de oversteekplaats in het noordoosten naar het Italiaanse vasteland.: let op de data bij het kaartje hieronder.
Vasteland
In september zouden de geallieerden beginnen aan invasiepogingen van het vasteland, die moeizaam verliepen door het stugge verdedigen van de Duitsers.
In de ruim zeven weken die het duurde voordat de Geallieerden de volledige controle hadden over Sicilië, zijn bijna 9.000 Italiaanse en Duitse soldaten gedood. Aan Amerikaanse zijde vielen 2.200 doden, bij de Britten 2.700. En, zoals al vaak is beschreven, in de maanden dat de Amerikanen en Britten daarna het eiland bestuurden, bloeide ook de mafia weer op. Met name de Amerikanen vroegen hulp en raad aan geëmigreerde Sicilianen. Velen van hen roken een kans roken om oude, onder Mussolini onderdrukte misdaadnetwerken nieuw leven in te blazen. Zo werd het begin van het eind voor het fascisme een nieuw begin voor de mafia.