Gisteren was het Tax Freedom Day in Italië, de dag waarop de Italianen stoppen belasting te betalen. Het is wat curieuze ‘feestdag’, meestal ergens begin juni, die is bedacht door een groep kleine ondernemers in Mestre, bij Venetië. Zij zochten een symbool om aan te geven hoe groot de belastingdruk is. Suggestief gezegd: tot 6 juni hebben we alleen maar gewerkt voor de staat. Nu, 157 dagen na het begin van het jaar, mogen we eindelijk zelf houden wat we verdienen.
Achter deze theoretische exercitie schuilt grote onvrede. Allereerst over de belastingdruk. De associatie van kleine ondernemers, de CGIA, constateert dat hun concurrenten in Duitsland en Spanje minder belasting hoeven te betalen – van de grote EU-landen is alleen in Frankrijk de belastingdruk hoger.
De CGIA heeft de totale belastingdruk in EU-landen vergeleken. Italië staat daarbij met 43,5 procent op de zesde plaats. In Denemarken (48,1%), Frankrijk (47,2%), België (44,9%), Oostenrijk (43,8%) en Zweden (43,7%) moet meer belasting worden betaald. Duitsland (42,5 %) en Spanje (38,8 %) zitten daar onder.
gecompliceerde regels
Die onvrede geldt ook de manier waarop betaald moet worden. De belastingwetgeving is ondoorzichtig en ingewikkeld – bijna geen enkele particulier kan zelf zijn belastingformulier invullen. Decennia lang hebben politieke partijen geprobeerd met een aftrekpostje hier en een voordeeltje daar stemmen te winnen. Dat heeft geleid tot een waar oerwoud van regels en regelingen waar zelfs mensen die er hun vak van maken, niet altijd goed wijs uit kunnen. De ondernemers schrijven dan ook:
In Italië ondergaan we niet alleen een excessieve belastinginning, maar ook de manieren om de belastingen te betalen leiden tot bureaucratische kosten die geen gelijke hebben in de rest van Europa.
Oneerlijke verdeling van lasten
Het is een serieus probleem dat ook wordt meegenomen in de hervormingsplannen van het kabinet-Draghi. Maar dit jaarlijkse rapport negeert een van de grootste onrechtvaardigheden. De percentages zijn berekend door inkomsten van belastingen en sociale premies af te zetten tegen het bruto binnenlands product. Alle cijfers zijn bij elkaar opgeteld. Maar iedere studie van de (omvangrijke) belastingontduiking in Italië constateert dat mensen in loondienst daarvoor veel minder mogelijkheden hebben dan zelfstandigen, ondernemers en mensen in vrije beroepen. In die tweede groep wordt veel meer ontdoken dan onder mensen in loondienst.
Dus ja, de belastingdruk is hoog en de regels zijn veel te gecompliceerd. Maar van de geïncasseerde belasting komt een onevenredig groot deel van de mensen in loondienst. Ook die ongelijkheid en de grootschalige ontduiking daarachter vormen een groot probleem in het Italiaanse belastingstelsel.