Een paar weken geleden was ik in Amatrice. Prachtige herfstkleuren, indrukwekkende bergen, stralende blauwe lucht, dus perfect om te wandelen. Maar ondanks al dat natuurschoon hangt er nog steeds een deken van somberheid over de stad. Het is alweer zes jaar geleden dat het stadje in Midden-Italië, op de grens tussen de regio’s Lazio en Abruzzen, werd getroffen door een reeks aardbevingen. Eerst in augustus, met ongeveer driehonderd doden. Toen eind oktober, een nog grotere beving. En daarna, als een soort definitieve knock out, nog een grote beving in januari. Overal waar je kijkt zie je de gevolgen. Soms zijn het littekens, soms zijn het gapende open wonden. Nog steeds.
Veel huizen staan in de steigers. Oude kerken zijn helemaal ingepakt in een corset van stutten en klemmen – daarom is ook het Sanctuario dell’Icona Passatora, beroemd om zijn fresco’s, al jaren niet meer te bezoeken. Hele gebieden zijn afgeschermd met hekken, en wat eens het centrum van het dorp was, is één grote bouwput. In de gehuchten aan de rand staan nog noodwoningen. De wegen zijn inmiddels weer hersteld, en er is veel bouwverkeer. Maar veel voorzieningen zijn niet op het oude niveau terug: de supermarkt zit in een noodonderkomen. Het lijkt wel of de aardbeving een paar maanden geleden is geweest, in plaats van zes jaar geleden.
Waarom het model-Genua hier niet werkt
Hoe kan dat? Ik zoek contact met de burgemeester van het dorp, Giorgio Cortellesi. Dat is een man met grote zorgen. ,,We zitten hier in een van de mooiste gebieden van de Appenijnen’’, zegt hij. ,,Prachtige bergen en een enorme biodiversiteit. Maar het leven hier is volledig ontmanteld. Wie hier nog steeds woont, is een held.’’
Er is niet één reden waarom de wederopbouw hapert, het zijn er een heleboel. Toen het grote verkeersviaduct bij Genua instortte, stond er binnen twee jaar een nieuwe grote brug. Italië klopte zich op de borst: als we willen, kan het snel. Het model-Genua, met een strakke coördinatie als belangrijkste element, zou ook elders toegepast moeten worden. Maar voor Amatrice is dat een droom gebleven.
,,Een nieuwe brug bouwen, ook al is het een hele grote, is alles bij elkaar relatief simpel’’, zegt de burgemeester. ,,Het is één project. Hier gaat het om een heel scala van ingrepen. Wegen, overheidsgebouwen, particuliere huizen. Duizenden huizen verwoest, de hele infrastructuur.’’
Covid, leegloop, inflatie, en nog veel meer
We lopen samen de problemen langs.
- Er zijn geen goede normen voor. Italië is legalistischer dan het lijkt, en dan is het lastig als er geen specifieke regels zijn voor de wederopbouw na een aardbeving. Het gaat allemaal moeizaam, het regelen van alle vergunningen. Bovendien: ,,Amatrice is een klein dorp en daarom krijgen we sowieso niet zo veel geld’’, zegt Cortellesi. ,,Maar we hebben de problemen van een stad.’’ Het gemeentebestuur dringt al langer aan op een efficiënter wettelijk kader.
- Een van de regels is dat bij de wederopbouw mensen alleen maar op tijdelijke basis mogen worden aangenomen. Daar zit een zekere logica in, maar het gevolg is dat het zeer moeilijk is om mensen te houden. ,,Ze komen heel gemotiveerd, doen hier in een paar maanden veel ervaring op, en bouwen daarmee hun cv op. Als ze elders een vast contract kunnen krijgen, zijn ze meteen weer weg.’’
- Covid. De epidemie heeft voor forse vertraging verzorgd.
- De stimuleringsmaatregelen voor de bouw die voor heel Italië gelden. Daardoor zitten aannemers overal in het land tot over hun oren in het werk. Dat heeft een enorme zuigkracht gehad, weg van Amatrici. ,,Bovendien zijn er heel wat bedrijven hier die veel meer werk hebben aangenomen dan ze aankunnen.’’
- De inflatie. ,,Grondstoffen zijn veel duurder geworden. De prijzen voor ijzer en hout zijn soms verdubbeld. Daarom klopte de begroting van projecten vaak niet en moesten we opnieuw beginnen.’’
- Leegloop. Na de bevingen konden veel mensen hun huis niet meer in en zochten ze noodgedwongen elders onderdak. En als dan toch hun oude woning hersteld is of hersteld kan gaan worden, willen ze niet meer terug. ,,Ze hebben dan elders iets nieuws opgebouwd, zien dat de voorzieningen daar beter zijn, en dan komen ze niet meer terug.’’
Meer levendigheid
Officieel staan er 2.500 mensen ingeschreven in Amatrice. De burgemeester schat dat er nu 1.200 mensen echt wonen. Veel huizen zijn tweede huizen van mensen uit Rome. Cortellesi hoopt dat na Covid meer mensen vanuit hun buitenhuis gaan werken. Dat is een van de manieren waarop hij hoopt meer leven in het dorp te brengen. ,,En sport, muziek, cultuur, zorgen dat er iets is voor de kinderen.’’ Een prachtige natuur alleen is niet genoeg.
